Zekat Ne Zaman Verilir ?

Zekat, Kuranı Kerim’de namazla beraber en çok zikredilen ibadetlerden birisidir. Zekat ne zaman verilir ? Zekat kimlere verilir? İşte bu soruların cevapları yazımızda. Zekat ne zaman farz kılındı? Zekat; Hicretin ikinci senesinde Medine’de farz kılınmıştır. Bakara süresindeki “Namazı dosdoğru kılın ve zekatı verin” hükmü, zekat ve namazın beraber zikredildiği yerlerden sadece birisidir. Mali ibadetler açısından önemli bir yere sahip zekatın farz olabilmesi için gereken şartlar ise şunlardır:

Mükellef olmak: Zekat vermek için buluğ çağına ermiş Müslüman olmak lazımdır. İman etmeyene, deliye, cariye ve köleye veyahut da çocuğa zekat vermek fark değildir.
Nisap miktarı mala haiz olunması: Nisap miktarı mala sahip olmayan Müslüman için de zekat vermek farz değildir.

En çok merak edilen soru, zekat kimlere verilir ?

Fıkhımızda zekatın kimlere verildiğine dair belirsizlik ortadan kaldırılmıştır. Bunun için belirlenen gruplar ise şunlardır:

Yoksul ve düşkünler: Zekatı en çok hak eden grup, asgari geçimini bile sağlayamayacak durumda bulunan kişilerdir. Bu grup içerisinde borcu bulunanlar, evsizler, dara düşenler ve yolda kalanlar bulunuyor.
Zekat memurları: Günümüzde böyle bir memurluk söz konusu değildir. Ancak İslam devletinde zekatların toplanmasında memurlar vazifeliydi. Bunlara da zekat verilirdi.
Müellefe-i kulüb: Kalbi İslam’a ısındırılmak istenilen gruplara da zekat verilirdi. Ancak Hz. Ömer devrinde bu hüküm uygulanmamıştır.
Köleler: Yine İslam, kölelik müessesini zalimlikten kurtarmak için yaptığı düzenlemelere köleliği bitirecek birçok teşvik de eklemiştir. Hürriyetini satın almak isteyen kölelere zekatın düşmesi bunlardan birisidir.
Borçlular: Borcu olan kişiye de zekat düşer. Ancak bu durum borcunu ödemesi durumunda fakirleşecek olması şartına bağlıdır. Eğer kişi borcunu ödediğinde de nisap miktarı malı kalıyorsa, zekat verilmez.
Allah yolunda olanlar: Kur’an talebelere veya Allah yolunca savaşan kişilere zekat verilebilir.
Yolda kalmışlara: Yolculuk esnasında başlarına gelen herhangi bir musibetten sonra yolda kalmış kişiye de zekat verilebilir.

Bunlarla beraber zekatın kimlere verilmediğinden de bahsetmek gerekir. Anneye, babaya veya eş ve çocuklara zekat verilmez. Müslüman olmayan kişilere de zekat verilmemektedir. Müellefe-i kulüb uygulamasının olduğu zamanda bu yapılıyordu ancak Hz. Ömer ile beraber bu uygulama ortadan kalkmıştır. Ümmette bu konuda ittifak etmiştir. Akıl hastalarına da zekat verilmez. Zengin olan kişilere zekat vermek de ibadeti borcunu ortadan kaldırmaz.

Zekat Kimlere Verilmez ?

İslam devletlerinde de örfi tanımlamalar adında kamuya dair harcamalar için vergi alınırdı. Ancak toplanan vergilerin yanında zekat memurları tarafından zengin kişilerden zekat alınmaya devam edilmiştir. Eğer vergi, zekat yerine geçiyor olsaydı, İslam Şeriatının yürürlükte olduğu idare tarafından ek olarak zekat toplanmak zorunda kalmazdı. Ya da, zekat toplandığı zaman kamu harcamaları için ekstra vergi yükümlülüklerinin getirilmesine gerek duyulmazdı. Zekatın kamu harcamalarında kullanılamayacak olması ve verilmesi gereken yerlerin dinimizce belli olması, zekat ve vergi ayrımını doğru şekilde yapılmasını gerekli kılıyor.

Günümüzde de devlet birçok uygulama altında vergi alarak, kamu harcaması yapmaktadır. Ama bu zekat yerine geçemez. Bunun sebebi, alınan vergilerin zekatın verileceği veya harcanacağı yerlere değil, çok daha farklı kamu harcamalarına gitmesidir. Dolayısıyla bir kişi verdiği niyeti zekattan saymış olsa bile zekat ibadetinin mükellefiyetini kendisinden düşmez. Çünkü zekat ile vergi birbirine karıştırılamaz.